Przewodnik turystyczny "Pamięć łączy w regione nad Odrą i Wartą"

43 Wspólna H i storyczna Prz e strz eń Kulturowa Wspólna H i storyczna Prz e strz eń Kulturowa dzielna „regionalna gałąź” zakonu joannitów z centrum w Sonnenburgu, dzisiejszym Słońsku. Działalność baliwatu w Brandenburgii koncentro- wała się na gospodarowaniu dużym majątkiem ziemskim i tym samym oddalała się stopniowo od głównego nurtu zakonu, który jako zakon mal- tański do XVIII wieku prowadził wojny. Rycerski Zakon Szpitalników Świę- tego Jana z Jerozolimy (zakon joan- nitów) ma wielowiekową historię, a jego początki sięgają opiekującego się pielgrzymami szpitala św. Jana Chrzciciela w Jerozolimie, założo- nego w 1048 roku. Od tego czasu joannici realizują swoją „podwójną misję” - opiekę nad chorymi i ubogimi, Najpóźniej wraz z przejściem Baliwatu Brandenburskiego na protestantyzm w 1538 roku, proces separacji od katolickiego zakonu głównego został zakończony, bez całkowitego oddzie- lenia się baliwatu od niego. Pod rządami joannitów powstał za- mek w Słońsku, a także inne zamki, siedziby i kościoły po obu stronach Odry, na przykład we Friedland, Łagowie, Świebodzinie czy Sulęcinie. Działalność joannitów miała decydu- jący wpływ na rozwój regionu nad Odrą i Wartą. Pod rządami holen- derskiego mistrza zakonu Jana Mau- rycego von Nassau-Siegen zakon po wojnie trzydziestoletniej zaprowadził nowy porządek i zadbał o odbudowę regionu. W XVIII wieku miał on znaczący udział w osuszaniu błot warciańskich i założył na powstałych w wyniku tego terenach około 40 nowych wsi i folwarków. Około 1790 roku majątek baliwatu obejmował łącznie ponad 100 osad wiejskich. Joannici zapewniali pracę i przychody oraz dbali o pewną opiekę zdrowotną dla ludności. Po klęsce Prus w wojnach napole- ońskich w 1806 roku wielkie posia- dłości ziemskie zakonu zostały ro- związane i przekazane Królestwu Prus. Po okresie przejściowym jako pruski zakon honorowy, joannici powrócili do swojej pierwotnej funkcji z okresu jerozolimskiego koncentru- jąc się na opiece nad chorymi, z rosnącą liczbą placówek opiekuń- czych w latach 1852 - 1853 . Joannici wyróżnili się również w czasie I wojny światowej dzięki silnemu zaangażo- waniu w zorganizowaną opiekę nad chorymi i rannymi. Podczas drugiej wojny światowej dziewięciu joannitów działających w ruchu oporu doświad- czyło prześladowań i straciło życie. Hrabia Carl-Hans von Hardenberg, rycerz zakonu, który w zamku Neuhar- denberg uczestniczył w organizacji zamachu na Hitlera w 1944 roku, został aresztowany, udało mu się jednak przeżyć wojnę. Wraz z końcem wojny region został podzielony, a dawne miejsca związane z działalnoś- cią joannitów na wschód od Odry stały się trudno dostępne. Ponadto prawie wszystkie kościoły protestan- ckie w PRL zostały wywłaszczone i przekształcone w kościoły katolickie. Członkowie kościołów protestanckich musieli liczyć się z represjami aż do lat 70 . XX wieku. a także obronę wiary chrześcijańskiej. Jako prawni następcy części zakonu templariuszy, który został rozwiązany dekretem papieskim w 1312 roku, joannici rozszerzyli swoje posiadłości także w ówczesnej Marchii Branden- burskiej o liczne majątki ziemskie, osady i wsie. W roku 1382 powstał tu Baliwat Brandenburski jako samo- Obecnie joannici poświęcają się głównie charytatywnej pracy na rzecz ludzi - w opiece zdrowotnej, służbach sanitarnych i usługach charytatyw- nych. Joannici prowadzą domy opieki dla seniorów i szpitale, a także Joan- nicką Służbę Ratowniczą, Zrzeszenie Sióstr Joannitek oraz organizacje pomocowe. Ewangelickie szkoły joannitów znajdują się we Wriezen. Udzielna jest pomoc na całym świecie - od Ameryki Południowej po Azję Południowo-Wschodnią. Brandenbur- ska Komandoria Zakonu Joannitów (dawny Baliwat Brandenburski) jest „stowarzyszeniem starego prawa” z siedzibą w Poczdamie. Historia zakonu joannitów w regionie nad Odrą i Wartą jest pasjonująca i wielopłaszczyznowa, a w wielu miej- scach dobrze widoczna. W ramach polsko-niemieckiego projektu w latach 2020 - 2022 podzielono „ślady joannitów” w regionie nad Odrą i Wartą na cztery obszary i włączono je w lokalne i regionalne szlaki. Central- ny punktem tej oferty są ruiny byłego zamku joannitów Sonnenburg w dzisiejszym Słońsku. www.slady-joannitow.pl Zakon joannitów w regionie nad Odrą i Wartą Odkryj urocze miasteczka i wsie, owiane legendą zamki i pałace oraz zabytkowe kościoły podążając śladami joannitów. 42