Przewodnik turystyczny "Pamięć łączy w regione nad Odrą i Wartą"

50 51 PRZESTRZEŃ DRAMATYCZNYCH LOSÓW Sch i cksa l sa l sraum Prz e strz eń Dramatycznych Losów P rzestrzeń Dramatycznych Losów obejmuje okres naro- dowego socjalizmu łącznie z okresem powojennym i nowym porząd- kiem od 1933 do mniej więcej 1947 roku w regionie nad Odrą i Wartą. Tematycznie kategoria ta dzieli się na obszary „bezprawie i tyrania”, „opór” i „teatry działań wojennych”. W kwiet- niu 1945 roku na Wzgórzach Seelow toczyła się jedna z największych bitew Europy. Jako preludium do „bitwy o Berlin”, stanowiła ona również jedną z ostatnich dużych operacji II wojny światowej. Liczne ślady świadczą o tym do dziś. Po zakończeniu wojny Odra stała się rzeką graniczną. Prze- siedlenia i przymusowe migracje były tego następstwem. Karani byli rzeczywiści zbrodniarze wojenni, pod takim pozorem prze- śladowani byli też polityczni przeci- wnicy nowego reżimu, setki tysięcy weteranów wojennych i jeńców wra- cało z zachodu, ale też ze wschodu z przystankami w więzieniach, obozach przejściowych i specjalnych obozach NKWD w regionie. Miejsca narodowego socjalizmu – bezprawie, tyrania i opór Etap Przestrzeni Dramatycznych Losów na trwale ukształtował region nad Odrą i Wartą. Wydarzenia, szczególnie pod koniec drugiej wojny światowej, dopro- wadziły do niezmiernie wysokiego zagęszczenia ciągle widocznych jesz- cze w przestrzeni miejsc pamięci, które w Europie znaleźć można w niewielu innych regionach. Miejsca pamięci i wys- tawy w miejscach historycznych wyko- nują ważną pracę upamiętniającą tę epokę za pomocą dokumentacji, relacji naocznych świadków i wydarzeń. Miejsca II wojny światowej Okropieństwa wojny, blizny w krajo- brazie pozostawione przez potężne budowle militarne (Umocniony Łuk Odry i Warty) i operacje, pozostałości kwitnącego, profitującego z pracy przymusowej przemysłu zbrojenio- wego oraz niezliczone groby oraz cmentarze wojenne różnych narodo- wości są dokumentowane w poniż- szych miejscach pamięci. Okres powojenny i nowy porządek Okres powojenny w regionie charak- teryzował się przymusową migracją i wysiedleniem niemieckiej ludności z terenów na wschód od Odry, repoloni- zacją ludności pochodzenia polskiego i przesiedleniem polskich grup lud- ności na teren nad Odrą i Wartą. Tereny nad Odrą oraz miasto gra- niczne Frankfurt nad Odrą funkcjono- wały też jako wąskie gardło powrotu jeńców wojennych i robotników przy- musowych oraz jednoczesnej fali niemieckich uchodźców, przesied- leńców i „powracających do domu”, których zaopatrzenie i zakwaterowanie stanowiło wielkie wyzwanie dla regio- nu i jego mieszkańców. Vertriebenen und „Heimkehrern“, deren Versorgung und Unterbringung die Region und ihre Bewohner vor große Herausforderungen stellten. Frankfurt (Oder) Międzyrzecz Eisenhüttenstadt Fürstenwalde/ Spree Seelow Kostrzyn nad Odrą Zielona Góra Gorzów Wielkopolski Bad Freienwalde Berlin Słońsk Łagów Świebodzin Beeskow Sulęcin Odra Oder Warthe / Warta Odra / Oder Nysa Neiße Cottbus Forst Guben Müncheberg Strausberg Witnica 5 1 22 I 23 I 37 36 2 4 6 I 40 7 8 9 I 21 11 10 12 13 16 17 18 19 I 39 20 24 25 27 28 29 I 46 30 31 32 33 I 34 3 I 35 41 42 43 44 45 47 48 14 15 26 I 38 49 50